Üç ülkeye olan sınırından ötürü hem gelişmeye hem de tehlikelere daima açık olmuştur. Tarihsel süreçlerde yaşamış olduğu işgallerden dolayı geri kalmıştır.

      Iğdır son 360 yıl içinde 3 büyük deprem, sayısız sel baskını gibi doğal affet yaşamış, yaklaşık 5664 yıllık eski Iğdır şehrini depremde ve heylanda kaybederek, şimdiki yerine, 360 yıl önce gelip yeni Iğdır şehrini kurmuştur. Iğdır, bu 360 yıl içinde 8 farklı devletin hakimiyeti altına geçmiştir. 81 ilimizin içinde 92 yıl süre ile en uzun işgal altında kalan ilimizdir. Iğdır Misak-ı Milliye dahil olmayan, Batı Azerbaycan Revan Türk Hanlığı topraklarından elimizde kalan tek yadigar vatan toprağıdır. 

      Iğdır dar bir havzada, soydaşları ile bağı kopuk, 89 yılın ardından, 3 yıl da Ermeni güç ve Çetelerinin zulüm ve soykırımına karşı, şanlı bir mücadele vermiştir. Iğdır insanı vatanını savunmak için, silahlı Halk Milisleri (Halk Desteleri) kurmuş, bir yandan Ermeni güçleri ve çeteleri ile kanlı mücadele ederken diğer yandan içinde yüzyıllarca beraber yaşadığı yaşadığı topraklara hainlik eden yerli Ermeni ve Ezidiler ile iç savaş yaşamıştır. Yaşanan bu savaş neticesinde çok büyük insan kayıbı yaşanmıştır. Iğdır’da yaşayan sivil Türk ve Müslüman ahali, Güney Azerbaycan ve Osmanlı topraklarına giderek, gaçgın ve mülteci olmuştur. Halk arasında büyük travmalara sebep olan olaylara, yöre halkı “Kaç Ha Kaç” diyor.

       Iğdır insanı; kahraman ordusu ve onun emrindeki kahraman halk milislerinin kahramanlığı sayesinde, düşmanı Iğdır’dan atarak, 14.Kasım 1920 yılında Iğdır’ı düşman işgalden kurtarılmıştır. İşgalden sonra Iğdır’dan “Kaç Ha Kaç” ile giden siviller dönmeye başlamış, bölgede yaşayan yerli Ermeni ve Ezidiler Ermenistan’a gitmiştir. Eli silah tutan Iğdır insanı vatan savunması için cepheye koşarken, geride kalanlar, Ermenilerin yakıp, yıkıp, yağmalandığı Iğdır’ımız vatan yapmak için gece ve gündüz çalışmaya başlamışlar.

      1924 yılında ülke yönetimi yeniden yapılanırken Iğdır Beyazıt Vilayetine bağlı bir nahiye yapılmıştır. Iğdır daha sonra Ağrı iline bağlanmış, Ağrı isyanı sonucu Iğdır Tuzluca ilçesi ile beraber 1934 yılında Kars bağlanmıştır. Aralık (Başköy) nahiyesi 1960 yılında, Karakoyunlu Beldeside 1992 yılında ilçe olmuş, 1992 yılında Iğdır ve Ardahan ilçeleri Kars ilinden ayrılarak İl merkezi olmuşlardır.

Rufat GÜREL